Tanzimat Sonrası Osmanlı Mimarlığından Bir Kesit: Adana-Mersin Dmiryolu İstasyon Binaları

• Published in: Edebiyat Fakültesi dergisi (Hacettepe Üniversitesi) Vol. 21; no. 1; pp. 77 - 93
• Main Author: AKPOLAT, S. Mustafa
• Format: Journal Article
• Language: Turkish
• Published: Hacettepe Üniversitesi 2004
• Subjects: 19. Yüzyıl; 19th Century; Adana-Mersin Demiryolu; Adana-Mersin Railway; Architectural Heritage; Architectural History; Architecture and Design; Birinci Ulusal Mimarlık Akımı; Demiryolu İstasyon Binaları; First National Architectural Movement; Geç Osmanlı Dönemi; Güney Anadolu; Historic Buildings; History of Art; Late Ottoman Period; Mimari Miras; Mimarlık Tarihi; Mimarlık ve Tasarım; Osmanlı Mimarlığı; Ottoman Architecture; Post-Tanzimat Period; Railway Station Buildings; Sanat Tarihi; South Anatolia; Tanzimat Sonrası Dönem; Tarihi Yapılar; Train Stations; Tren İstasyonları; Vallaury
• ISSN: 1301-5737

Tanzimat'ın ilanı, Osmanlı devletinin Batılılaşma çabalarında önemli bir aşamayı, bir dönüm noktasını işaret etmektedir. Tanzimat'tan sonra Batı ile bütünleşme için, her alanda çaba harcanmış ve bu amaca ulaşmak için yeni kurumlar oluşturulmuş, yasal düzenlemeler yapılmıştır. Bu bağlamda demiryolu taşımacılığında da dikkate değer gelişmeler gözlenmektedir. Bu Makale'nin konusu Osmanlı devletinin ilk demiryolu projelerinden biri olan 67 km. uzunluğundaki Adana- Mersin demiryolunun tarihsel gelişmesini ve bu demiryolu üzerindeki istasyon binalarının mimarisini inceleyip değerlendirmektir. 1886 yılında İngilizler tarafından ticari amaçla kurulan Adana- Mersin demiryolu üzerinde Adana ve Mersin dahil altı istasyon bulunuyordu. Bu ilk demiryolundan sadece Adana ve Mersin istasyon binaları günümüze gelebilmiştir. 1911 yılında, Konya tarafından gelen İstanbul-Bağdat demiryolu, Adana-Mersin demiryolu ile Yenice istasyonunda birleşmiştir. Böylece Bağdat demiryolu üzerinde yer alan Yenice, Zeytinli ve Adana istasyon binaları yeni mimarileri ile farklı bir konuma yükseldiler. Bu üç yapı da, o dönemin geçerli üslubu olan ve titizlikle uygulandığı görülen I. Ulusal Mimarlık üslubunda tasarlanmışlardır. Bölgenin yönetim ve ticaret merkezi durumundaki Adana'nın 450 00 m21ik bir alanı kaplayan istasyonu ise garı lojmanları, sağlık binaları, güvenlik binalan, sosyal binaları ve çeşitli bakım-onarım binaları ile bir yerleşke görünümündedir. Özellikle I. Ulusal Mimarlık Üslubu'nun bütün mimari ve bezeme özelliklerini yansıtan gar binası ayrıntılı olarak tanıtılmakta ve değerlendirilmektedir. Proclamation of the Tanzimat marks the beginning of an important stage, a turning point when efforts of the Ottoman Empire directed at Westernisation are concerned. Following the Tanzimat, in order to integrate with the West, efforts were exerted in all fields, focusing on the introduction of new institutions and legal arrangements. Within this framework, remarkable deve lopments in rail transportation can be observed. This Article aims at evaluating the history of the 67 km. long Adana-Mersin railway which is one of the first railway projects of the Ottoman Empire, and the architecture of the station buildings along this raiiway. Six stations, including Adana and Mersin, existed along the Adana-Mersin railway which was constructed by the English in 1886 for commercial purposes. Only Adana and Mersin station buildings have been maintained until today. The İstanbul-Baghdad railway coming from Konya direction and Adana-Mersin railway were connected at Yenice Station in 1911. Yenice, Zeytinli and Adana station buildings, now taking place along the Baghdad Railway were reconstructed to exhibit a new architectural style to reflect their new status. All of these three buildings were designed in the I. National Architectural Style which was well accepted and meticilously practiced during that period. The station of Adana which is the commercial and administrative center of the region, looks more like a campus with the station building, lodgements and various buildings reserved for health, security, social and repair-maintenance services situated on an area of 450 000 m2. The Adana station building which reflects all the architectural and ornamental characteristics of the I. National Architectural Style has been described and evaluated in detail.