Nev’î’nin Hasb-i Hāl Adlı Eserinde Deyimler

• Published in: Dil ve edebiyat egitimi Dergisi Vol. 4; no. 16
• Main Author: Sis,Nesrin
• Format: Journal Article
• Language: Turkish
• Published: Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi 2015
• Subjects: Edebiyat; Türk Dili; İstanbul; Türkiye; Hasb-i Hāl; Nev’î; idiom; deyim
• ISSN: 2146-6971; 2146-6971

İslam kültür ve medeniyeti etkisi altında kurulup gelişen, Klasik Türk Edebiyatı en olgun seviyesine 16. yüzyılda ulaşmıştır. Bu dönem Klasik Türk Edebiyatının en seçkin sanatçılarının dünyaca ünlü eserler verdiği bir devirdir. Gerek şiirde gerek nesirde kullanılan dil her ne kadar Arapça ve Farsçanın etkisinde kalmışsa da Türkçenin temel ses ve şekil yapısı, söz dizimi sistematiği eserlerin tamamında kendini güçlü bir şekilde hissettirir. Dil özellikleri bakımından pek fazla ele alınıp incelenmeyen bu dönem eserleri içerisinden seçilen Nev’î’nin, Hasb‐i Hāladlı mesnevisi üzerinde, söz varlığının esas unsurları arasında olan deyimlerle ilgili bir çalışma yapmak suretiyle dönem ve alanla ilgili araştırmalara katkıda bulunmak temel olarak amaçlanmıştır. Bu yüzyılda yaşamış olan Nev’î’nin, Hasb‐i Hāl adlı mesnevisi gerek konusu,gerekse dil özellikleri bakımından, Türk Dili ve Edebiyatının önemli eserlerinden biridir. EskiTürk Edebiyatı terminolojisi içinde bir edebî tür olarak da bilinen Hasb‐i Hāller hakkında henüz etraflıca bir araştırma yapılmış değildir. Dolayısıyla bu nazım türünün genel özellikleri ve sınırlarıyla ilgili net ve belirgin açıklamalarda bulunmak şu an için zor görünmektedir.Müstakil bir mesnevi olan eserini Hasb‐i Hāl adıyla sunan Nev’î eserinde Āşık adlı kahramanın mecāzi aşktan, ilahi aşka geçişini, alegorik bir tarzda ve kişileştirilen sembolik kahramanlar etrafında oluşturduğu kurmaca bir hikaye ile aktarmıştır. Hasb‐i Hāl’de, Türkçenin zengin deyim varlığının örnekleri çok fazladır. Eserdeki deyimlerin bir kısmı bugün kullanımdan düşmüş veya bazı kelime ve söyleyiş değişikliğine uğramış şekildedir. Eser, muhteva, sunuluş ve söyleyiş bakımından, özgün ve içten bir anlatımla ortaya konmuştur. Söz varlığının temel unsurları içinde yer alan deyimler, Hasb‐i Hāl’de büyük bir ustalıkla işlenerek eserin değerini arttırmıştır.