СОЧЕТАННОЕ ВЛИЯНИЕ ОБЛУЧЕНИЯ В МАЛЫХ ДОЗАХ И ТЯЖЕЛЫХ МЕТАЛЛОВ НА ОКСИДАТИВНЫЙ СТАТУС В ОРГАНАХ ИММУНОГЕНЕЗА И ЕГО КОРРЕКЦИЯ В ЭКСПЕРИМЕНТЕ THE COMBINED EFFECT OF LOW-DOSE RADIATION AND HEAVY METALS ON THE OXIDATIVE STATUS IN THE ORGANS OF IMMUNOGENESIS AND ITS CORRECTION IN THE EXPERIMENT

• Published in: Наука и здравоохранение no. 1(25); pp. 140 - 151
• Main Authors: Г.Т., Нурмадиева, А.Ш., Кыдырмолдина, Г.М., Токешева, А.Е., Мусаханова, А.С., Крыкпаева, Е.Т., Амралинов, А.К., Кармен, Б.А., Жетписбаев
• Format: Journal Article
• Language: Russian
• Published: 28.02.2023
• ISSN: 2410-4280
• DOI: 10.34689/SH.2023.25.1.018

Влияние ионизирующего излучения и тяжелых металлов на состояние органов иммуногенеза остается малоизученным. Одним из негативных эффектов может быть активация свободнорадикальных процессов и повреждение иммунокомпетентных клеток, а также нарушения их функции. Цель исследования: Определение показателей липопероксидации и антиоксидантной защиты при раздельном и сочетанном воздействии на организм малой дозы гамма-излучения и окиси свинца, в том числе при коррекции фитокомпозицией. Материалы и методы: Дизайн исследования – экспериментальное исследование «опыт-контроль» на животных. Исследования проведены на 300 белых беспородных половозрелых крысах, распределенных на 5 категорий «опыт-контроль» по 30 особей. Осуществлены воздействия гамма-излучения в дозе 0,2 Гр, затравка PbO2 и K2Cr2O7в течение 14 суток и сочетание облучения с затравкой, а также применения в течение 14 суток фитокомпозиции для профилактики и коррекции негативных эффектов. Исследовано содержание в тканях тимуса и селезенки первичных и вторичных продуктов липопероксидации, а также активность ферментов антиоксидантной системы: глютатионпероксидазы, глютатионредуктазы и каталазы. Результаты исследования. Определено повышение содержания продуктов липопероксидации во всех экспериментальных группах на фоне разнонаправленной динамики активности ферментов. Длительное воздействие вызывало более выраженные нарушения по всем исследованным параметрам. Наибольший эффект активации липопероксидации и угнетения антиоксидантных механизмов выявлен при сочетанном воздействии. Имелись особенности содержания продуктов и активности ферментов в зависимости от исследованных тканей. Применение фитокомпозиции не привело к полной нормализации изученных показателей, но обеспечило частичную компенсацию при сочетанном воздействии ионизирующего излучения и тяжелых металлов. Выводы: 1. Раздельное и сочетанное воздействие на организм ионизирующего излучения и металлов с переменной валентностью обуславливает активацию липопероксидации и разнонаправленные процессы в ферментативном звене антиоксидантной системы в органах иммуногенеза. 2. Сочетанное воздействие приводит к резкому усилению нарушений всех исследованных параметров. 3. Применение фитокомпозиции при сочетанном воздействии ионизирующего излучения и металлов переменной валентности обеспечивает существенную профилактику нарушений липопероксидации и антиоксидантной защиты в органах иммуногенеза. The influence of ionizing radiation and heavy metals on the state of the organs of immunogenesis remains poorly understood. One of the negative effects may be the activation of free radical processes and damage to immunocompetent cells, as well as violations of their function. Purpose of the study: Determination of indicators of lipid peroxidation and antioxidant protection under separate and combined effects on the body of a low dose of gamma radiation and lead oxide, including when corrected by a phytocomposition. Materials and methods: Study design is experimental study "experiment-control" on animals. The studies were carried out on 300 white outbred mature rats, divided into 5 categories "experiment-control", 30 individuals each. The effects of gamma radiation at a dose of 0.2 Gy, PbO2 and K2Cr2O7seeding for 14 days and a combination of irradiation with seeding, as well as the use of a phytocomposition for the prevention and correction of negative effects for 14 days, were carried out. The content of primary and secondary lipid peroxidation products in thymus and spleen tissues, as well as the activity of enzymes of the antioxidant system: glutathione peroxidase, glutathione reductase, and catalase, were studied. Research results. An increase in the content of lipid peroxidation products was determined in all experimental groups against the background of multidirectional dynamics of enzyme activity. Long-term exposure caused more pronounced disturbances in all studied parameters. The greatest effect of activation of lipid peroxidation and inhibition of antioxidant mechanisms was found with combined exposure. There were features of the content of products and activity of enzymes depending on the studied tissues. The use of the phytocomposition did not lead to a complete normalization of the studied parameters, but provided partial compensation for the combined effects of ionizing radiation and heavy metals. Conclusions: 1. Separate and combined effects on the body of ionizing radiation and metals with variable valence cause the activation of lipid peroxidation and multidirectional processes in the enzymatic link of the antioxidant system in the organs of immunogenesis. 2. The combined effect leads to a sharp increase in violations of all the studied parameters. 3. The use of the phytocomposition under the combined effect of ionizing radiation and metals of variable valence provides a significant prevention of lipid peroxidation disorders and antioxidant protection in the organs of immunogenesis. Иондаушы сәулеленудің және ауыр металдардың иммуногенез ағзаларының күйіне әсері әлі де аз зерттелген. Жағымсыз әсерлердің бірі бос радикалдық үрдістердің белсендірілуі және иммунокомпетентті жасушалардың зақымдануы, сондай-ақ олардың қызметінің бұзылуы болуы мүмкін. Зерттеу мақсаты:Фитокомпозициямен түзетілген гамма-сәулеленудің және қорғасын оксидінің шағын дозасының организмге жеке және бірлескен әсер етуі кезінде липидтердің асқын тотығу және антиоксиданттық қорғаныс көрсеткіштерін анықтау. Материалдар мен әдістер: Зерттеу дизайны – жануарларға эксперименттік «эксперимент-бақылау» зерттеуі. Зерттеулер 5 «эксперимент-бақылау» категориясына бөлінген 300 ақ тұқымды жетілген егеуқұйрықтарға жүргізілді, әрқайсысы 30 адам. 0,2 Гр, PbO2 және K2Cr2O7 дозасында гамма-сәулеленудің әсері 14 күн бойы және сәулелендірумен бірге ауыр металлдармен қоректендіру, сондай-ақ 14 күн бойы жағымсыз әсерлердің алдын алу және түзету үшін фитокомпозицияны қолдану жүргізілді. Тимус пен көкбауыр тіндеріндегі біріншілік және қайталама липидтердің асқын тотығу өнімдерінің құрамы, сонымен қатар антиоксиданттық жүйенің ферменттерінің белсенділігі: глутатионпероксидаза, глутатионредуктаза және каталаза зерттелді. Зерттеу нәтижелері. Барлық эксперименттік топтарда фермент белсенділігінің көп бағытты динамикасының аясында липидтердің асқын тотығу өнімдерінің құрамының жоғарылауы анықталды. Ұзақ мерзімді экспозиция барлық зерттелген параметрлерде неғұрлым айқын бұзылуларды тудырды. Липидтердің асқын тотығуын белсендірудің және антиоксиданттық механизмдерді тежеудің ең үлкен әсері біріктірілген әсерде табылды. Зерттелетін ұлпаларға байланысты өнімдердің құрамы мен ферменттердің белсенділігінің ерекшеліктері болды. Фитокомпозицияны пайдалану зерттелетін параметрлердің толық нормалануына әкелмеді, бірақ иондаушы сәулеленудің және ауыр металдардың бірлескен әсерін ішінара өтеуді қамтамасыз етті. Қорытындылар: 1. Иондаушы сәулеленудің және валенттілігі өзгермелі металдардың организмге жеке және біріккен әсері иммуногенез органдарындағы антиоксиданттық жүйенің ферментативті буынындағы липидтердің асқын тотығуы мен көп бағытты үрдістердің белсендірілуін тудырады. 2. Біріктірілген әсер барлық зерттелген параметрлердің бұзылуының күрт өсуіне әкеледі. 3. Иондаушы сәулеленудің және валенттілігі өзгермелі металдардың біріккен әсеріндегі фитокомпозицияны қолдану иммуногенез органдарында липидтердің асқын тотығуының бұзылуының және антиоксиданттық қорғаныстың айтарлықтай алдын алуды қамтамасыз етеді.