İslamʼdan Önce Hayber’de Ticari Zirai ve Askeri Hayat

• Published in: İtobiad Vol. 12; no. 3; pp. 2078 - 2099
• Main Author: ŞİMŞEK, Ayşe
• Format: Journal Article
• Language: English
• Published: 30.09.2023
• ISSN: 2147-1185; 2147-1185
• DOI: 10.15869/itobiad.1314174

Tarihi geçmişi çok eski dönemlere ulaşan Hayber şehri, İslam öncesi Arap yarımadasının Hicaz bölgesinde Medine-Suriye yolu üzerinde bulunan önemli bir yerleşim merkeziydi. Hayber’in tarihinin milattan önce üç bin yıllarına dayandığı tahmin edilmekle birlikte kuruluşu ve ilk sakinlerinin kim olduğu konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Şehirde bazı Arap asıllı kabilelerin yaşadığı ön görülmekte ve özellikle İslam öncesi dönemde yahudilerin yaşadığı bilinmektedir. Şehrin ticari bakımdan stratejik konumu, iklim ve coğrafyanın sağladığı zirai verimliliği ve muhkem kalelerle çevrili olmasına dayalı askeri savunma gücü şehri ön plana çıkaran hususlardır. İslam’dan önceki asırda Hayber’in, Mekke ve Medine başta olmak üzere Arap yarımadasının içinde ve dışında olan ticaret merkezleriyle çok yakın ticari ilişkileri vardı. Hayber harresinin uluslararası ticaret kafilelerinin geçtiği meşhur yollar üzerinde bulunması bölgenin ticari ilişkilerini geliştirdi. Ayrıca coğrafi konumu ve iklim özellikleri sayesinde önemli zirai ürünlerin yetiştiği bir mekândı. İslam öncesi Arabistan yarımadası genel olarak kurak ve verimsiz bilinmesine rağmen tarıma elverişli yaşama uygun vahaları da bulunmaktaydı. Bu yaşam alanları içerisinde Hicaz’a dahil edilen Hayber de sayılmaktaydı. Zengin su kaynaklarına ve verimli topraklara sahip olan Hayber’in, bunaltıcı ve hummaya sebebiyet veren iklimi de zikre değerdir. Bu makalede kısaca Hayber şehrinin tarihinden bahsedildikten sonra İslâm öncesi dönemdeki ticari, zirai, askeri ve sosyal faaliyetleri hakkında bilgiler verilecektir. Ticari ve zirai ürün ticareti yanında savaş aletleri ithali, satımı ve kiralanması gibi faaliyetleri de vardı. Harp stratejisi bakımından sağlam kalelere sahip olan Hayberliler, savaş tekniği ve aletleri konusunda da maharetliydiler. Hayber’in tarihi hakkında bilgiler sunan bu araştırma, Hz. Peygamber (s.a.v.) öncesinde bölgedeki durumu ve ilişkileri ortaya çıkararak siyer ilmindeki Hayber’in fethi, Müslüman-yahudi ilişkileri gibi bazı konuların isabetli tahliline imkân verecektir. [Khaybar is a historical city located on the Medina-Syria road in the Hejaz region of the Arabian Peninsula. The aim of this article is provide information about the physical and geographical situation of the pre-Islamic city of Khaybar and the commercial, agricultural activities and social lives of the Jewish tribes living in this region. It is assumed that some tribes of Arab origin lived in the city and it is known that Jews lived in the pre-Islamic period. This article also deals with the meaning of the name Khaybar, the views of the Jews on the arrival time of Khaybar, and the occupations of those living in pre-Islamic Khaybar. Khaybar was a historical center of trade and agriculture. He had very close commercial relations with the surrounding cities, especially Mecca and Medina. Although the pre-Islamic Arabian peninsula was generally known as arid and unproductive, there were also oases suitable for agriculture and suitable for life. Khaybar was a place where quality agricultural products were grown thanks to its suitable geographical location and climatic conditions. It had rich water resources and fertile land. The people of Khaybar, who had strong castles in terms of war strategy, were also skilled in war techniques and tools. In addition to commercial and agricultural product trade, they also had activities such as importing, selling and renting war equipment. This research, which provides information about the history of Khaybar, by revealing the situation and relations in the region before the Prophet (pbuh), it will enable an accurate analysis of some subjects of the science of sirah. Keywords: Khaybar, Hidjāz, Jews, Arabs, Trade, Agriculture, Pre-Islamic Period