Eybek graniti (Biga Yarımadası, KB Anadolu) üzerine: Yeni jeokimya verileri ışığında yeni bir değerlendirme

• Published in: Yerbilimleri Vol. 28; no. 2; pp. 75 - 98
• Main Authors: GENÇ, Ş. Can, ALTUNKAYNAK, Şafak
• Format: Journal Article
• Language: Turkish
• Published: Hacettepe Üniversitesi 2007
• Subjects: Biga peninsula; Biga yarımadası; Eser element analizi; Geochemical analysis; Geochemistry; Geodynamics; Geology; Granit; granite; igneous activity; Jeodinamik; Jeokimya; Jeokimyasal analiz; Jeoloji; Kayaçbilim; Kuzeybatı Anadolu; Magmatic rocks; Magmatik etkinlik; Magmatik kayalar; Northwestern Anatolia; Petrografik özellikler; Petrographic characteristics; petrology; tectonic history; Tektonik tarihçe; Trace element analysis
• ISSN: 1301-2894

Geç Kretase - Erken Tersiyer aralığında Torid-Anatolid platformu ile Sakarya kıtasının çarpışmalarının ardından, kuzeybatı Anadlu'da gelişen yaygın bir magmatik aktivite başlıca granitik plütonlar ve andezitik volkanik kayaçları üretmiştir. Biga Yarımadası'nda yüzeylenen Eybek graniti de bu topluluklardan biridir. Eybek graniti, 26-21 My (Geç Oligosen-Erken Miyosen) yaşlıdır ve kabukta sığ derinliklere (en fazla 1.5 km) kadar yükselmiş bir plütonik gövde niteliğindedir. Granitin etrafında geniş bir kontak metamorfik zon gelişmiş olup, magma sokulum sıcaklığı 728-775°C arasındadır. Diyoritik bileşimli yarı derinlik kayaçları (porfiritler) ve andezitik volkanik kayaçlar ile birlik­te zaman, mekan ve kökende ortaklıklar sergilemekte olup, tipik bir "sub-volkanik plüton" özelliğindedir. Eybek gra­niti petrografik ve jeokimyasal özelliklerine göre başlıca dört tip kayaçtan oluşur. Bunlar; granit, granodiyorit-kuvars diyorit, monzonit-kuyars monzonit ve kataklastik granodiyoritlerdir. Bu kayaç grupları birbirleriyle tedrici geçişlidir­ler. Eybek graniti; metalüminyumlu, subalkalen, orta ve yüksek potasyumlu kalkalkalen özelliktedir. Geniş iyon ya-rıçaplı (LIL) elementler bakımından zenginleşme, Nb, Ta, P ve Ti bakımından fakirleşmeler magma gelişiminde be­lirgin dalma-batma kayıtlarının varlığını göstermektedir. İz ve nadir toprak elementleri içerikleri, elementler arası oranlar ve bunların birbirleriyle karşılaştırılmasıyla birlikte izotop verileri Eybek granitinin manto ve kabuk karışımı hibrid bir magma kaynağından türemiş olduğuna işaret etmektedir. Bölgenin jeolojik evrimi içerisinde, Eybek gra­nitinin, Orta-Geç Eosen dönemindeki dilim kopması ve buna bağlı gelişen magmatizma ile KB Anadolu'da Kazdağ silsilesinin bir çekirdek kompleksi olarak yükselme evresi (~ 24 MY) arasındaki kritik bir dönemde geliştiği düşü­nülmektedir. The Tertiary magmatic activity in NW Anatolia postdates the continental collision between the Sakarya and Tauri-de-Anatolide continental fragments during the Late Cretaceous to Early Tertiary period. This magmatism produ­ced mainly granitic plutons and andesitic volcanic rocks. The Eybek granite, which crops out in Biga Peninsula, is one of the representative plutons, and is Late Oligocene-Early Miocene (21-26 Ma) in age. It is an epizone grani­te which was emplaced into the shallow levels in the crust (~1.5 km). Eybek granite formed contact metamorphism around its periphery. Magmatic temperature is calculated as 728-775 °C. The Eybek granite shows close re­lationships with dioritic hypabyssal rocks and andesitic-dacitic volcanic rocks in space and time, and may be con­sidered a "subvolcanic p[uton". It is formed from four types of rocks on the basis of their petrographic, geochemi­cal and petrological aspects; granite, granodiorite-quartz diorite, mozonite-quartz monzonite and cataclastic gra-nodiorite. Geochemically, it is metaluminous and subalkaline in nature and has medium to high-K calc-alkaline compositions. They show enrichment in large-ion lithophile elements (LILE) and depletion in Nb, Ta, Pand Ti indicating a subduction zone-related magmatic signature for their origin. Trace element, REE compositions, intere-lement ratios and isotope data indicate collectively that the Eybek granite originated from hybrid magma(s) inclu­ding mantle and crustal components. The geological evolution of NW Turkey indicates that the Eybek granite de­veloped during a particularly critical time span between the slab beak-off event (Middle-Late Eocene) and exhu­mation of the Kazdağ core complex.