Wolność sumienia i wyznania jako prawo człowieka / Freedom of conscience and religion as the human right

• Published in: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K, Politologia Vol. 19; no. 1; pp. 27 - 65
• Main Authors: Sobczak, Jacek, Gołda-Sobczak, Maria
• Format: Journal Article
• Language: English
• Published: Lublin Versita 01.12.2012; Maria Curie-Skłodowska University
• Subjects: Constitution of Poland; Democracy; Europejski Trybunał Praw Człowieka; Europe­an Court ofHuman Rights; freedom of conscience and religion; Freedom of religion; Human rights; konstytu­cja RP; prawo człowieka; prawo pod­miotowe; rights; scope of freedom of conscience and religion; Society; Słowa kluczowe wolność sumienia i wyznania; wolność religii; zakres wolności sumienia i wyznania; Europe
• ISSN: 1428-9512; 2300-7567
• DOI: 10.2478/v10226-012-0002-1

Wolność sumienia i wyznania jest jedną z podstaw demokratycznego społeczeństwa. Wyraża ją w różnej zresztą formie wiele współcześnie istniejących konstytucji. Na straży jej stoją także liczne akty prawa międzynarodowego zarówno w systemie ONZ, jak i w obu systemach prawa europejskiego: tak Rady Europy, jak Unii Europejskiej. Wolność sumienia i wyznania kształtowała się stopniowo w toku długotrwałych procesów historycznych i filozoficznych. Wolność wyznania, albo jak chcą inni wolność religii, składa się z trzech elementów, z trzech innych wolności: wolności myśli, wolności sumienia i wolności wyznania. Wolność sumienia i wyznania ma charakter prawa podmiotowego, czyli przysługuje każdej osobie ludzkiej niezależnie od jej obywatelstwa, miejsca zamieszkania, pobytu, płci, rasy, wykształcenia i wieku, aczkolwiek co do tego ostatniego w praktyce pojawiają się wątpliwości. Wolność sumienia i wyznania jest prawem osobistym wszystkich jednostek ludzkich. Wolność ta chroni po pierwsze społeczne sfery egzystencji tych jednostek, po drugie funkcjonowanie kościołów i związków wyznaniowych, jako wspólnot ludzi wierzących. Wolność sumienia i wyznania ma postać osobistą (jest wolnością osobistą) i jako taka ma charakter podmiotowy bezwzględny, czyli jest skuteczna wobec wszystkich. Przedmiotowy katalog uprawnień jednostki wynikający z wolności sumienia i wyznania jest dość obszerny i treść jego nie budzi zastrzeżeń. Wolność sumienia i wyznania nie ma charakteru nieograniczonego. Konieczność wprowadzenia ograniczeń tej wolności dyktowana jest różnym względami. Rozbieżności i kontrowersje wyłaniają się przy tym w trakcie dyskusji o rozmiarach tych ograniczeń. W efekcie wolność uzewnętrznienia religii może być ograniczona wyłącznie na podstawie ustawy i to jedynie wówczas, gdy jest to konieczne dla ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności oraz wolności i praw innych osób. Freedom of conscience and religion is the important basis of democratic society and it is stated as such in many modern states’ constitutions. The freedom of conscience and religion is protected by many various international legal acts including those in UN legal system and both systems of European law: UE law and the Council of Europe law. This freedom has been developed by long-term historical and philosophical processes. The freedom of conscience and religion has the status of right - it applies to all people regardless of their citizenship, place of living, sex, race, education and age (the last one is the problematic one, though). The analyzed freedom protects, firstly, social spheres of existence of all people. Secondly, it is to protect churches and confessional associations understood as communities of worshippers. The freedom of conscience and religion is not unlimited. Controversies occur in the discussions on possible limitations of this freedom.