Modern fuarlar ve festivaller arasında giderek kaybolan organizasyonlar: Geleneksel ilçe ve köy panayırları

• Published in: Millî folklor Vol. 31; no. 121; pp. 65 - 80
• Main Author: Çalışkan,Vedat
• Format: Journal Article
• Language: Turkish
• Published: Ankara Geleneksel Yayıncılık 2019; Milli Folklor Dergisi
• Subjects: Disappearance; Edebiyat; Entertainment; Fairs & exhibitions; Festivals; Kültür & Sanat; Markets; Organizations; Provinces; Questionnaires; Retailing; Rural areas; Rural communities; Shopping; Sociocultural factors; Transformation; Visitors; Ankara; Türkiye; Turkey; ilçe panayırları; geleneksel eğlenceler; alışveriş kültürü; festivaller; festivals; traditional entertainments; Geleneksel panayırlar; Traditional fairs; county fairs; traditional shopping culture
• ISSN: 1300-3984

Türkiye’nin ticaret kültürü ve tarihi içinde panayırlar, oldukça köklü ve renkli bir örneği temsil eder. 1960’lar ve 1970’lerde sayısal anlamda en yüksek devrine ulaşarak ülke ölçeğinde yaygınlaşan panayırlar, bir dönemin alışveriş ve eğlence kültürüne de damgasını vurmuştur. Ancak perakendecilik alanında yaşanan gelişmeler, pazar çeşitlerinin artması ve bunlara erişimin kolaylaşması, eğlence kültüründeki yaşanan değişimler, özellikle 1990’lardan itibaren panayırların önünde yeni bir dönem aralamıştır. Panayırların altın çağının sona erdiğini duyuran bu dönemde bazı panayırlar festivallere dönüşürken, bazıları da geride iz bırakmadan ortadan kalkmıştır. Geleneksel üretimler, ürünler ve etkinlikler de panayırların ortadan kalkmasıyla önemli bir desteğini kaybetmektedir. Panayırların yaklaşık üçte ikisi günümüze değin ortadan kalkmış olsa da her yıl 62 yerleşmede kurulan 70 panayır vardır. Yaygın olarak ‘geleneksel emtia ve hayvan panayırı’ olarak adlandırılan bu panayırlar, yerel ve bölgesel düzeyde üretilen mal ve ürünlerin dağıtımı ile kırsal yörelerin sosyokültürel ihtiyaçlarının karşılanmasında halen önemli rolleri bulunan organizasyonlardır. Panayırların zamansal döngü ve mekânsal bağlantı özellikleri, onları ulusal ölçekte ele almayı gerekli kılmaktadır. Bu nedenle bu araştırma Türkiye’de mevcut panayırlar ile panayırların temel ögelerinin (ziyaretçiler, panayır esnafları) nitelik ve nicelik özelliklerini ana hatlarıyla belirlemeyi amaçlamaktadır. Araştırmanın temeli 13 ilde dağılış gösteren örneklem panayırlarda yürütülen saha çalışmalarına, anket ve mülakat uygulamalarına dayanmaktadır. Panayırların güncel durumunu ve yaşanan dönüşüm sürecini ortaya koyan sonuçlar, geleneksel panayırlar için ulusal/bölgesel ölçeklerde planlama, strateji ve yönetim çalışmalarına ihtiyaç olduğunu göstermektedir.