Dwa południowosłowiańskie herpetonimy w oświetleniu językoznawczym i etnograficznym (psł. korvoSbSb 'wąż Eskulapa', guja 'wąż, żmija')

• Published in: Slavistična revija Vol. 71; no. 4; pp. 355 - 368
• Main Authors: Witczak, Krzysztof Tomasz, Kowalski, Andrzej, Rychło, Mikołaj
• Format: Journal Article
• Language: Slovenian; English
• Published: Ljubljana Slavisticno Drustvo Slovenije 01.10.2023; Slavistično društvo Slovenije
• Subjects: archaizmy leksykalne; Compound words; dane etnograficzne; dziedzictwo prasłowiańskie; Ethnography; Indo-European languages; Latin language; Morphology; Proto languages; Proto-Indo-European; Slavic languages; Snakes; słowiańskie wierzenia ludowe; węże mlekopije
• ISSN: 0350-6894; 1855-7570
• DOI: 10.57589/srl.v71i4.4126

W artykule poddano analizie dwa południowosłowiańskie herpetonimy, które można odpowiednio sprowadzić do prasłowiańskich prototypów *korvosъsъ (m.) oraz *guja (f.). Pierwszy wyraz jest przejrzystym morfologicznie złożeniem utworzonym w dobie prasłowiańskiej, oznaczającym pierwotnie gada ‘ssącego krowy’ (por. psł. *korva f. ‘krowa’; psł. *sъsati ‘ssać’). Drugi apelatyw *guja jest dziedzictwem indoeuropejskim i oznacza „krowiego” gada (ie. dial. *gu̯ou̯i̯ā f. ‘duży wąż niejadowity’ ← pie. *gu̯óu̯ii̯os adi. ‘krowi, związany z krową’, *gu̯ou̯ii̯óm n. ‘krowie mleko’), czyli mającego – w przekonaniu niektórych plemion indoeuropejskich – zamiłowanie do wysysania mleka krowom (por. wed. gavyā́ f. ‘pragnienie krowiego mleka’). Dokładnym odpowiednikiem prasłowiańskiego słowa *guja jest łaciński wyraz (sabińskiego lub italskiego pochodzenia) boa, bova (f.) ‘duży wąż niejadowity z rodziny połozowatych (lub pytonów)’ (< *bōi̯ā < prait. *gu̯ou̯i̯ā f.). Sabinowie lub inne plemiona starożytnej Italii niesłusznie oskarżały tego węża o wysysanie mleka krowom i stopniowe wyniszczanie stad bydła rogatego.