ETNOBOTANİK KULLANIMI OLAN BAZI DOĞAL BİTKİLERİN PEYZAJ DEĞERLERİ: MAÇKA (TRABZON) ÖRNEĞİ

• Published in: Turkish Journal of Forest Science Vol. 7; no. 2; pp. 189 - 209
• Main Authors: SARI, Derya, ÖZTÜRK, Zehra
• Format: Journal Article
• Language: English
• Published: 30.10.2023
• ISSN: 2618-6616; 2618-6616
• DOI: 10.32328/turkjforsci.1323370

Geçmişten günümüze değin bitki ve insan ilişkisi her kültürde ve coğrafyada var olmuş, özellikle gıda ve tedavi amacıyla bitkilerden faydalanma kültürü yüzyıllar içerisinde zengin bir etnobotanik mirasın oluşmasına katkı sağlamıştır. Ancak kentleşme ile doğadan uzaklaşan günümüz insanı etnobotanik bilgi birikimini zamanla kaybetmeye başlamıştır. Bu bağlamda etnobotanik çalışmalar her ne kadar yürütülse de etnobonatik kullanımları olan doğal bitki türlerinin peyzaj ve süs bitkisi olarak değerlendirilme olanakları üzerine çalışmalar sınırlıdır. Bu çalışmada Maçka (Trabzon) örneğinde etnobotanik özellikleri ile yerel halk tarafından bilinen ve kullanılan bazı bitki türlerinin tespiti ve bu türlerin sahip oldukları peyzaj değerleri ile kullanım alanlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında alandaki 32 yerleşim yerinde etnobotanik amaçlı kullanılan bitki türleri anket çalışmaları ile tespit edilerek kayıt altına alınmıştır. Saha çalışmaları süresince bitki örnekleri alınarak teşhis ve herbaryum işlemleri gerçekleştirilmiş, gözlem ve fotoğraflama yapılmıştır. Çalışma kapsamında 48 kişi ile yüz yüze yapılan anket sonuçlarına göre 193 bitki taksonunun etnobotanik olarak kullanıldığı belirlenmiştir. Tespit edilen taksonların çiçek, yaprak, doku, form, meyve, renklenme, sürgün-gövde ve koku estetiği gibi özellikleri dikkate alınarak peyzaj değerleri ortaya konulmuştur. Çalışma sonuçları etnobotanik özellikleri olan 193 doğal bitki taksonunun en az bir estetik peyzaj değeri ile kentsel ve/veya kırsal çeşitli alanlarda kullanım potansiyeli taşıdığını ortaya koymuştur. Peyzaj değeri olan doğal bitki türlerinin tespiti, tanımlanması, korunması, kültüre alınması ve kentsel bitkilendirme stratejilerinin bir parçası olarak değerlendirilmesi bu taksonların sürdürülebilirliğine katkı sağlayacağı gibi yerel etnobotanik kültürünün de korunması ve gelecek kuşaklara aktarılmasına destek olacaktır. From the past to the present, the relationship between plants and humans has existed in every culture and geography, and the culture of utilizing plants, especially for food and treatment purposes, has contributed to the formation of a rich ethnobotanical heritage. However, today's people, who have moved away from nature due to urbanization, have started to lose their ethnobotanical knowledge over time. In this context, although ethnobotanical studies are carried out, studies on the possibilities of utilizing natural plant species with ethnobonatic uses as landscape and ornamental plants are limited. In this study, it was aimed to identify some plant species known and used by local people with their ethnobotanical characteristics in Maçka (Trabzon) and to determine the landscape values and usage areas of these species. Within the scope of the study, plant species used for ethnobotanical purposes in 32 settlements were identified by questionnaires. During the field studies, plant samples were taken, identification and herbarium procedures were carried out and photographs were taken. According to the results of the face-to-face questionnaire conducted with 48 participants, 193 plant taxa were determined to be used ethnobotanically. Landscape values of the identified taxa were evaluated by considering their characteristics such as flower, leaf, texture, form, fruit, coloration, shoot-stem and scent aesthetics. The results of the study showed that 193 native plant taxa with ethnobotanical properties have the potential to be used in various urban and/or rural areas with at least one aesthetic landscape value. Identification, conservation, cultivation and utilization of native plant species with landscape value as part of urban planting strategies will contribute to the sustainability of these taxa, as well as the conservation and transmission of local ethnobotanical culture to future generations.