XVI. YÜZYIL ŞAİRLERİNDEN SENÂYÎ’NİN “NEYİSTÂN-I ZÜLÂL”İ

• Published in: KÜLLİYAT Osmanlı Araştırmaları Dergisi Vol. Ağustos 2022; no. 17; pp. 21 - 39
• Main Author: ARSLAN, Ömer
• Format: Journal Article
• Language: English
• Published: 30.08.2022
• ISSN: 2587-117X; 2587-117X
• DOI: 10.51592/kulliyat.1142630

İran edebiyatının önde gelen isimlerinden olan Fettâhî-i Nîşâbûrî (ö. H. 852/M. 1448-9?)’nin Şebistân-ı Hayâl adıyla şöhret bulan eseri, klasik Türk edebiyatında hem tercüme, şerh ve nazireler yoluyla hem ta‘miye yöntemleriyle yazılmış şiirlerin tarzını tarif için kullanılan “Şebistân-ı Hayâl tarzındadır,” gibi ifadelerle kendisinden söz ettirmiştir. Senâyî’nin Neyistân-ı Zülâl adlı eseri de Fettâhî’nin eserine yazılmış bir naziredir. XVI. yüzyılda Şehzâde Mustafa Manisa sancağındayken bu şehirdeki edebî muhite mensup bir şair olan Senâyî’nin bu eserinden birçok kaynakta bahsedilmektedir. Yalnızca, Fettâhî’nin Şebistân-ı Hayâl’i tarzında yazılmış olduğu kaydedilen eser üzerine müstakil bir çalışma bulunmamakta ve eseri konu alan bibliyografik başlıklarda kaydedilenler oldukça sınırlı kalmaktadır. Söz konusu eserin bu yazıda tanıtılan nüshası 1940 yılında Yahya Efendi Dergâhında Mahmud Efendi’nin kurduğu kütüphaneden Süleymaniye Kütüphanesine geçen yazmalar arasında olup Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi Koleksiyonu 2051 numarada kayıtlıdır. Herhangi bir maddi eksiklik tespit edilmeyen bu nüsha 95 varaktan oluşmaktadır. Çalışmamızda müellifin hayatı ve eseri hakkında kaynaklarda yer alan kayıtlar, söz konusu nüshadaki bilgilerle karşılaştırılarak değerlendirilmiş, eldeki nüshanın biçim ve içerik özelliklerinden yola çıkılarak Neyistân-ı Zülâl’in klasik Türk edebiyatındaki Şebistân-ı Hayâl literatürü içindeki yerinin tespitine çalışılmıştır. Bunların yanı sıra eserin içerdiği başlıklar kısaca özetlenmiş, eserde kullanılan ta‘miye tarzına yönelik bir çözüm örneği ile ek olarak sebeb-i telif ve hatime bölümlerinin transkripsiyonlu metinlerine yer verilmiştir. The work of Fattâhî-i Nîshapûrî (d. AH 852/AD 1448-9?), one of the leading names in Persian literature, which became famous with the name Şebistân-ı Hayâl has been known for critical expressions such as "It is in the style of Şebistân-ı Hayâl", which is used to describe the style of poems written by ta‘miye methods and through translations, commentaries and naziras of Şebistân-ı Hayâl in classical Turkish literature. Senâyî's Neyistân-ı Zülâl is also a nazira on Fettahî's Şebistan-ı Hayâl. In the XVIth century, when Şehzade Mustafa was the governor of Saruhan province, Senâyî, a poet in literary circles Manisa, was mentioned in many sources with Neyistân-ı Zülâl. However, there is no study focused on this work, and mentions in historical sources are limited to the knowledge that Neyistân-ı Zülâl was written in the style of Fettahî's Şebistan-ı Hayâl. The copy of the work introduced in this study is among the manuscripts transferred to the Süleymaniye Library in 1940 from the library established by Mahmud Efendi in the Yahya Efendi Lodge and is registered in Hacı Mahmud Efendi Collection number 2051. This copy, which has no material deficiency, consists of 95 leaves. In our study, the records about the author’s life and works in the sources were evaluated by comparing them with the information in the aforementioned copy, and it was tried to determine the place of Neyistân-ı Zülâl among the works based on Şebistan-ı Hayâl in the classical Turkish literature, in terms of form and content features of the copy. In addition to these, the chapters of the text were briefly summarized, an explanation of the ta‘miye style used in the work, and the transcripted texts of its prologue and epilogue were given.