Biomarkatzaile Molekularrak Alboko Esklerosi Amiotrofikoaren Diagnostikoan

• Published in: EKAIA Euskal Herriko Unibertsitateko Zientzia eta Teknologia Aldizkaria
• Main Authors: Vivas Alvarez, Pilar, Borrega-Roman, Leire, Samumell-Esnaola, Miquel, González-Burguera, Imanol, García del Caño, Gontzal
• Format: Journal Article
• Language: English
• Published: 09.11.2023
• ISSN: 0214-9001; 2444-3255
• DOI: 10.1387/ekaia.24470

Alboko esklerosi amiotrofikoa (AEA) gaixotasun neurodegeneratibo heterogeneo eta sendaezina da. Goiko eta beheko neurona motorren endekapena eta bizkarmuineko alboko kordoiaren esklerosia dira zigilu histopatologiko nagusiak. Adierazpen klinikoetan aldakortasun handia dagoen arren, ahultasun orokorra, faszikulazioak eta espasmoak gertatzen dira neurona motorren endekapenaren eta muskulu-atrofiaren ondorioz, eta baita portaera- eta kognizio-asaldurak ere garuneko kalte zabala dela eta. Mutazio genetikoek gaixotasunaren bi adierazpen nagusietan (AEA esporadikoa eta familiako AEA) eragiten dute. Identifikatu diren gene inplikatuen artean, C9orf72, SOD1, TARDBP eta FUS dira nagusienak, baina gene horiek AEA esporadikoaren kasuen % 15 eta familiako AEA kasuen % 66 baino ez dituzte azaltzen. Egungo tratamenduek sintomatologia moteltzea dute helburu eta dauden terapia farmakologikoak urriak eta eraginkortasun txikikoak dira, gehienbat, diagnostikoa beranduegi egiten delako. Izan ere, AEA diagnostikatzeko eta gaixotasunaren larritasuna jarraitzeko erabiltzen diren eskalak sintomen eta zeinuen balorazioan oinarritzen dira, eta horiek kalte neuronala dagoeneko gertatu denean adierazten dira. Hortaz, premiazkoa da AEAren diagnostiko goiztiarrerako biomarkatzaile espezifiko eta fidagarriak aurkitzea. Orain arte, fluido biologikoetan gehien aztertu diren eta emaitzarik sendoenak eman dituzten biomarkatzaileak C9orf72 genetik eratorritako proteinak, TDP-43 proteinaren aldaerak eta neurofiruen azpiunitateak dira. Hala ere, hainbat ikerlanek hanturaren markatzaileak eta markatzaile metabolikoen garrantzia ere azpimarratu dute AEAren diagnostiko-biomarkatzaile gisa. Dena den, oraindik ez da aurkitu behin betiko biomarkatzailerik AEA estratifikatzeko, beste entitate nosologiko batzuetatik bereizteko eta gaixotasunaren jarraipena egiteko, eta ebidentziek biomarkatzaileen konbinazioak beharko direla erakusten dute. Nolanahi ere, biomarkatzaile berriak aurkitzeko, ikerketa gehiago egin behar da gaixotasuna bera ulertzeko; izan ere, AEA interakzio-mekanismo ugariren emaitza da eta urrun gaude etiopatogenia eta fisiopatologia bere osotasunean ulertzetik