Kobiecy głos: rosyjskie pisarki o odpowiedzialności za wojnę

• Published in: Przegląd rusycystyczny no. 1 (189)
• Main Author: Sidor, Monika
• Format: Journal Article
• Language: Polish
• Published: 31.03.2025
• ISSN: 0137-298X
• DOI: 10.31261/pr.18104

Artykuł jest poświęcony analizie wypowiedzi kobiet-pisarek na temat wojny w Ukrainie. Jako materiał do analizy posłużyły wypowiedzi trzech bardzo dobrze rozpoznawalnych w świecie pisarek (Ludmiły Pietruszewskiej, Marii Stiepanowej i Ludmiły Ulickiej), których postawy polityczne nie stanowiły zwykle tematu odrębnych rozważań, a reprezentujących różne pokolenia i style literackie oraz kojarzonych z różnymi gatunkami literackimi. Zauważono, że temat wojny stanowił zwykle w Rosji domenę mężczyzn i narracja kobieca radykalnie różni się od znanego dotychczas najlepiej męskiego sposobu patrzenia na wojnę. Jako tło teoretyczne rozważań posłużyła poetyka afektywna i idea „czułej narracji”. W przedstawionych różnego typu tekstach i wypowiedziach ważne miejsce zajmują emocje, a wśród nich dominującą rolę odgrywa motyw współczucia i empatii. Kobiety odważnie mówią także o rosyjskiej odpowiedzialności za wojnę, coraz wyraźniej zdając sobie sprawę z roli, jaką w procesie przemian społecznych odgrywa ich postawa. The present study is devoted to analysing women writers’ statements on the war in Ukraine. The research material consists of texts by Russian women writers of international renown (Lyudmila Petrushevskaya, Maria Stepanova, Lyudmila Ulitskaya), representing different generations and literary styles, and associated with various genres. The political views of these writers were not the subject of special discussion. The study aimed to identify and analyze the distinctive features of women’s narratives about war. The analysis began with the observation that, historically, women’s writing on war was not particularly distinctive, even though some women had direct experience of warfare. In contrast to the male perspective, which is predominantly represented in literature depicting the last century’s wars, women’s writing adopts a radically different approach. The theoretical framework for the study was underpinned by affective poetics and the concept of “tender narrative.” The analysis revealed that emotions play a pivotal role in the diverse types of texts and statements presented here, with the motifs of compassion and empathy assuming a dominant position. Furthermore, the subject of Russia’s responsibility for the war is openly discussed, with an increasing awareness of the influence of these views on societal discourse. Статья посвящается анализу высказываний писательниц на тему войны в Украине. Материалом для исследований служат тексты известных русских пишущих женщин (Людмилы Петрушевской, Марии Степановой, Людмилы Улицкой), представляющих разные поколения, разные литературные стили и разные жанры. Чьи политические взгляды редко были предметом отдельных размышлений. Цель статьи – представить характерные черты женского дискурса на тему войны. Отмечается, что этот дискурс не пользовался популярностью в прошлом, несмотря на то, что женщины участвовали в военных действиях.  Женский рассказ о войне радикально отличается от мужского, который был широко известен благодаря текстам, касающимся войн последнего века. Теоретическую базу для представленных в статье размышлений составляют аффективная поэтика и идея «чуткого рассказчика». Эмоции играют важную роль в текстах, подвергающих здесь анализу, и мотивы сочувствия и сопереживания занимают доминирующую позицию среди них. Женщины говорят открыто о русской ответственности за войну, все больше и больше отдавая себе отчет в  значении своего голоса в русском обществе.