Monitoring of the “lichen desert” in the Belgrade area (1980/81, 1991 and 2007)

• Published in: Archives of biological sciences Vol. 60; no. 2; pp. 215 - 222
• Main Authors: Cvijan, M., Subakov-Simic, Gordana, Krizmanic, Jelena
• Format: Journal Article
• Language: English
• Published: University of Belgrade, University of Novi Sad 2008
• Subjects: air quality; Belgrade; Lichen desert; monitoring; Serbia; SO2 concentration
• ISSN: 0354-4664; 1821-4339
• DOI: 10.2298/ABS0802215C

This paper treats long-term changes in area of the ?lichen desert?, i.e., the region characterized (especially in the winter period) by average daily SO2 concentration exceeding 150?g/m3 of air, the maximum allowable concentration (MAC) for populated regions. Comparison of results obtained in 1980/81 and 1991 indicates that the ?lichen desert? expanded (from 12 to about 13 km2) as a consequence of deterioration of the air quality in the Belgrade area. Comparing the results obtained in 1991 with investigations carried out in 2007, we found that ?lichen desert? shrank substantially in the Belgrade area to a current size of about 11 km2. The new boundaries of the ?lichen desert? are presented, together with the main reasons for its shrinkage in the Belgrade area during the last 16 years and predictions of further alterations in the future. U sprovedenim istrazivanjima pracene su promene granica i povrsine ?lisajske pustinje? na podrucju Beograda, a na osnovu poredjenja rezultata istrazivanja iz 1980/81, 1991 i 2007. godine. Pri tom se pod izrazom ?lisajska pustinja? smatra podrucje na kojem cesto, posebno u zimskom periodu, prosecna dnevna koncentracija SO2 prelazi 150 ?g/m3 vazduha, tj, prevazilazi MDC za nastanjena podrucja. Kritickom analizom rezultata istrazivanja iz 1980/81. godine, utvrdjeno je da je tada povrsina ?lisajske pustinje? iznosila oko 12 km2. Poredjenjem rezultata istrazivanja iz 1991. sa istima iz 1980/81. godine, ustanovljeno je sirenje ?lisajske pustinje? sa 12 na oko 13 km2. Njeno sirenje posebno je bilo izrazeno, uz diskontinuitet iste koji je cinio Hajd park, u juznom delu gradskog podrucja (iduci od Trga oslobodjenja ka Senjaku). U nesto manjem obimu navedena pojava je bila izrazena i severoistocnom delu Beograda (podrucje od Pancevackog mosta prema Karaburmi). U oba slucaja sirenje ?lisajske pustinje? bilo je posledica ubrzane stambene gradnje u tim delovima gradskog podrucja i, posledicno, povecanja zagadjivanja vazduha. Istrazivanja sprovedena u prolece 2007. godine pokazala su da je doslo do smanjivanja ukupne povrsine ?lisajske pustinje? u odnosu na 1991. godinu za oko 15,38 % (sa oko 13, na oko 11 km2). Smanjivanje je najizrazenije u zapadnom i severnom delu gradskog podrucja, kao i severoistocnom delu ?lisajske pustinje?. Posebno je znacajan diskontinuitet ?lisajske pustinje? koje cine Botanicka basta ?Jevremovac? i Tasmajdanski park koji ne pripadaju ?lisajskoj pustinji? iako se nalaze unutar granica iste. Smanjivanje povrsine ?lisajske pustinje? uslovljeno je brojnim faktorima kao sto su dalje prosirivanje mreze daljinskog grejanja, povecano koriscenje elektricne energije za grejanje, izmestanje dela zeljeznickog saobracaja iz centralnog dela gradskog podrucja itd. Treba zapaziti da su u nekim delovima gradskog podrucja lisajevi naselili koru drveca ali jos uvek ne na odgovarajucoj visini. S druge strane, u nekim novoizgradjenim naseljima (odnosno, delovima naselja) tek zasadjena stabla drveca jos nisu naseljena od strane lisajeva iako je izvesno da vazduh nije zagadjen iznad MDC. Imajuci to u vidu, kao i dalje sirenje mreze daljinskog grejanja, izmestanje zeleznickog saobracaja iz centralnog dela gradskog podrucja, planirana poboljsanja u rezimu saobracaja i planiranu gasifikaciju gradskog podrucja moze se u buducnosti ocekivati dalje smanjiva nje povrsine ?lisajske pustinje? na podrucju Beograda.