Türk-İslâm Edebiyatında Besmelenâme Türü ve Besmele İçerikli Metinlerin Tasnifine Dair Bir Deneme
İslâmiyet’in temel ögelerinden olan besmele, işlerin hayırla ile sona ermesi için mutlaka telaffuz edilmesi gerektiği söylenen ve Allah’ın rahmetinden yardım beklenildiği ifade edilen bir iltica lafzıdır. Kur’ân-ı Kerîm içerisinde Neml Sûresi’nde geçen besmele, edebiyatta da önemli bir yer edinmiş v...
Saved in:
| Published in | Trabzon ilahiyat dergisi (Online) Vol. 7; no. 2; pp. 87 - 117 |
|---|---|
| Main Author | |
| Format | Journal Article |
| Language | Arabic English Turkish |
| Published |
Trabzon Üniversitesi
29.12.2020
Trabzon University |
| Subjects | |
| Online Access | Get full text |
| ISSN | 2651-4559 2651-4567 |
| DOI | 10.33718/tid.811235 |
Cover
| Abstract | İslâmiyet’in temel ögelerinden olan besmele, işlerin hayırla ile sona ermesi için mutlaka telaffuz edilmesi gerektiği söylenen ve Allah’ın rahmetinden yardım beklenildiği ifade edilen bir iltica lafzıdır. Kur’ân-ı Kerîm içerisinde Neml Sûresi’nde geçen besmele, edebiyatta da önemli bir yer edinmiş ve besmelenin klasik dönem eserlerinin başında yazılması da bir gelenek hâline gelmiştir. Bu çalışmada öncelikle besmeleye dair bilgi verilmiş, ardından besmelenâmeler konularına ve edebî tarzlara göre tasnif edilmiştir. Muhtevalarına göre besmelenâme türündeki manzumeler üç grupta incelenmiştir. Bunlar besmelenin sırlarının, faziletlerinin ve işe besmele ile başlamanın öneminin anlatıldığı metinlerdir. Ayrıca besmelenâmeler üslup bakımından da tetkik edilmiştir. Bu türdeki şiirlerde tespit edilebilen edebî tarzlar; tavsif, nasihatnâme, tahkiye, hasb-i hâl ve duânâme üsluplarıdır. Tasnifte her bir başlık altında ilgili başlığa dâhil olduğu düşünülen örnek metinler verilmiştir. Sadece besmele ifadesinin yazıldığı eserlerle birlikte -manzum ya da mensur- besmele konulu eserler de yazılmıştır. Konunun tamamıyla besmele, besmele ile işe başlamak ve önemi ya da besmelenin tanım ya da tavsifine ayrıldığı bu türün örnekleri, başlı başına bir türü oluşturabilecek özelliklere sahiptir. Bu vesile ile bazı çalışmalar içerisinde sadece adı geçen bu türün özellikleri, tespit edilen örneklerden faydalanılarak üzerinden makale içerisinde çıkarılmaya çalışılmıştır. |
|---|---|
| AbstractList | İslâmiyet’in temel ögelerinden olan besmele, işlerin hayırla ile sona ermesi için mutlaka telaffuz edilmesi gerektiği söylenen ve Allah’ın rahmetinden yardım beklenildiği ifade edilen bir iltica lafzıdır. Kur’ân-ı Kerîm içerisinde Neml Sûresi’nde geçen besmele, edebiyatta da önemli bir yer edinmiş ve besmelenin klasik dönem eserlerinin başında yazılması da bir gelenek hâline gelmiştir. Bu çalışmada öncelikle besmeleye dair bilgi verilmiş, ardından besmelenâmeler konularına ve edebî tarzlara göre tasnif edilmiştir. Muhtevalarına göre besmelenâme türündeki manzumeler üç grupta incelenmiştir. Bunlar besmelenin sırlarının, faziletlerinin ve işe besmele ile başlamanın öneminin anlatıldığı metinlerdir. Ayrıca besmelenâmeler üslup bakımından da tetkik edilmiştir. Bu türdeki şiirlerde tespit edilebilen edebî tarzlar; tavsif, nasihatnâme, tahkiye, hasb-i hâl ve duânâme üsluplarıdır. Tasnifte her bir başlık altında ilgili başlığa dâhil olduğu düşünülen örnek metinler verilmiştir. Sadece besmele ifadesinin yazıldığı eserlerle birlikte -manzum ya da mensur- besmele konulu eserler de yazılmıştır. Konunun tamamıyla besmele, besmele ile işe başlamak ve önemi ya da besmelenin tanım ya da tavsifine ayrıldığı bu türün örnekleri, başlı başına bir türü oluşturabilecek özelliklere sahiptir. Bu vesile ile bazı çalışmalar içerisinde sadece adı geçen bu türün özellikleri, tespit edilen örneklerden faydalanılarak üzerinden makale içerisinde çıkarılmaya çalışılmıştır. İslâmiyet’in temel ögelerinden olan besmele, işlerin hayırla sona ermesi için mutlaka telaffuz edilmesi gerektiği söylenen ve Allah’ın rahmetinden yardım beklenildiği ifade edilen bir iltica lafzıdır. Kur’ân-ı Kerîm içerisinde Neml Sûresi’nde geçen besmele, edebiyatta da önemli bir yer edinmiş ve besmelenin klasik dönem eserlerinin başında yazılması da bir gelenek hâline gelmiştir. Bu çalışmada öncelikle besmeleye dair bilgi verilmiş, ardından besmelenâmeler konularına ve edebî tarzlara göre tasnif edilmiştir. Muhtevalarına göre besmelenâme türündeki manzumeler üç grupta incelenmiştir. Bunlar besmelenin sırlarının, faziletlerinin ve işe besmele ile başlamanın öneminin anlatıldığı metinlerdir. Ayrıca besmelenâmeler üslup bakımından da tetkik edilmiştir. Bu türdeki şiirlerde tespit edilebilen edebî tarzlar; tavsif, nasihatnâme, tahkiye, hasb-i hâl ve duânâme üsluplarıdır. Tasnifte her bir başlık altında ilgili başlığa dâhil olduğu düşünülen örnek metinler verilmiştir. Sadece besmele ifadesinin yazıldığı eserlerle birlikte -manzum ya da mensur- besmele konulu eserler de yazılmıştır. Konunun tamamıyla besmele, besmele ile işe başlamak ve önemi ya da besmelenin tanım ya da tavsifine ayrıldığı bu türün örnekleri, başlı başına bir tür oluşturabilecek özelliklere sahiptir. Bu vesileyle bazı çalışmalar içerisinde sadece adı geçen bu türün özellikleri, tespit edilen örneklerden faydalanılarak makale içerisinde çıkarılmaya çalışılmıştır. |
| Abstract_FL | Basmala, one of the basic elements of Islam, is an asylum phrase that is said to be pronounced in order for things to end with goodness and that believers are waiting for help
from God’s mercy. The basmala, which is mentioned in Sūra an-Naml in the Qurān, has
an important place in literature and it has become a tradition to write the basmala at the
beginning of the classical period works. In this study, first of all, information about the
basmala was given, and then the poems about the basmala were classified according to
literary styles and subjects. The poems of the besmelenāme type were examined in three
groups according to their content. These are the texts in which the secrets, virtues and
the importance of starting with the basmala are explained. In addition, examples of this
genre were examined in terms of style. Literary styles seen in this genre of poems; These
are the styles of description, advice, narrate, conversation and pray. In the classification,
sample texts considered to be included in the relevant title are given under each heading.
Along with the works in which only the expression of basmala is written, works in which
the secrets and virtues of the basmala are explained in detail, such as poetic or prose. The
examples of this type, in which the subject is completely divided into basmala, starting
with basmala and its importance or definition or definition of basmala, have characteristics that can constitute a genre in their own right. On this occasion, the features of this
species, which are mentioned only in some studies, have been tried to be extracted from
the identified samples in the article. |
| Author | Bilgin, Emrah |
| AuthorAffiliation | Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Eski Türk Edebiyatı Anabilim Dalı |
| AuthorAffiliation_xml | – name: Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Eski Türk Edebiyatı Anabilim Dalı |
| Author_xml | – sequence: 1 givenname: Emrah orcidid: 0000-0002-7221-8573 surname: Bilgin fullname: Bilgin, Emrah |
| BookMark | eNptkbFOLCEUhonRRK9a-QKUJmYUZhgYSnXX6yZrbNaawHAwrCxjmPEmvo6NrfZ2uw920VULIwnhcPjOT_78f9Bm7CIgdEDJcVUJ2pwM3h43lJZVvYF2Sl7TgtVcbH7XtdxG-33vDamJqCQr5Q6az5Zv6a5YvfRh-bTAYwvGP-ph9RqtxmfQLyBAzC-A38HlG_4HX228elk-Q_J3weMrGHwM-RLxTPfROx8Bj7RP-CzvEURYwB7acjr0sP957qKbi_Hs_LKYXv-dnJ9Oi5YKwQsnneUN42UpHXAjWC4lbwjjXHNOsyUwomVNyVuWl2mtawVlgjeUEylItYsma13b6bm6T36h06PqtFcfjS7dKp0G3wZQwEqoSGm5cIRZ3RhGHdPSGGlF5YzOWodrLW9Bhy6G7EvNu4cUswM1GY1Pp4pWtJE8o0drtE1d3ydw319Toj4CUjkgtQ4o0_QH3fpBD76LQ9I-_DrzH1xPmr8 |
| CitedBy_id | crossref_primary_10_52637_kiid_1368902 crossref_primary_10_51553_bozifder_1261296 |
| Cites_doi | 10.16947/fsmia.502293 10.7827/TurkishStudies.34 10.14222/Turkiyat480 |
| ContentType | Journal Article |
| DBID | AAYXX CITATION IEBAR DOA |
| DOI | 10.33718/tid.811235 |
| DatabaseName | CrossRef Idealonline online kütüphane - Journals DOAJ Directory of Open Access Journals |
| DatabaseTitle | CrossRef |
| DatabaseTitleList | CrossRef |
| Database_xml | – sequence: 1 dbid: DOA name: DOAJ Directory of Open Access Journals url: https://www.doaj.org/ sourceTypes: Open Website |
| DeliveryMethod | fulltext_linktorsrc |
| Discipline | Religion |
| DocumentTitleAlternate | An essay on the type of besmelenāme and the classification of texts on basmala in Turkish-Islamic literature |
| EISSN | 2651-4567 |
| Editor | Topaloğlu,Fatih |
| Editor_xml | – sequence: 1 fullname: Topaloğlu,Fatih |
| EndPage | 117 |
| ExternalDocumentID | oai_doaj_org_article_e42e302d67f04da8b41f4a9bb9d73fba IDEAL_131896 10_33718_tid_811235 |
| GeographicLocations | Türkiye Trabzon |
| GeographicLocations_xml | – name: Trabzon – name: Türkiye |
| GroupedDBID | AAYXX ALMA_UNASSIGNED_HOLDINGS CITATION M~E ABDBF EN8 ESX GROUPED_DOAJ IEBAR REL |
| ID | FETCH-LOGICAL-c1776-f9fd6846229fe6b744629680466a661456eb7c4826c4444bcdfc7147681609703 |
| IEDL.DBID | DOA |
| ISSN | 2651-4559 |
| IngestDate | Wed Aug 27 01:23:48 EDT 2025 Fri Aug 15 14:52:21 EDT 2025 Tue Jul 01 02:53:13 EDT 2025 Thu Apr 24 23:06:45 EDT 2025 |
| IsDoiOpenAccess | true |
| IsOpenAccess | true |
| IsPeerReviewed | true |
| IsScholarly | true |
| Issue | 2 |
| Keywords | Edebî Türler Basmala Türk-İslâm Edebiyatı Divan Şiiri Divan Poetry Literary Genres Turkish-Islamic Literature Besmele Besmelenâme Besmelenāme |
| Language | Arabic English Turkish |
| LinkModel | DirectLink |
| MergedId | FETCHMERGED-LOGICAL-c1776-f9fd6846229fe6b744629680466a661456eb7c4826c4444bcdfc7147681609703 |
| ORCID | 0000-0002-7221-8573 |
| OpenAccessLink | https://doaj.org/article/e42e302d67f04da8b41f4a9bb9d73fba |
| PageCount | 31 |
| ParticipantIDs | doaj_primary_oai_doaj_org_article_e42e302d67f04da8b41f4a9bb9d73fba idealonline_journals_IDEAL_131896 crossref_primary_10_33718_tid_811235 crossref_citationtrail_10_33718_tid_811235 |
| ProviderPackageCode | CITATION AAYXX |
| PublicationCentury | 2000 |
| PublicationDate | 2020-12-29 |
| PublicationDateYYYYMMDD | 2020-12-29 |
| PublicationDate_xml | – month: 12 year: 2020 text: 2020-12-29 day: 29 |
| PublicationDecade | 2020 |
| PublicationTitle | Trabzon ilahiyat dergisi (Online) |
| PublicationYear | 2020 |
| Publisher | Trabzon Üniversitesi Trabzon University |
| Publisher_xml | – name: Trabzon Üniversitesi – name: Trabzon University |
| References | ref13 ref35 ref12 ref34 ref15 ref37 ref14 ref36 ref31 ref30 ref11 ref33 ref10 ref32 ref2 ref1 ref17 ref39 ref16 ref38 ref19 ref18 ref24 ref23 ref26 ref25 ref20 ref22 ref21 ref28 ref27 ref29 ref8 ref7 ref9 ref4 ref3 ref6 ref5 |
| References_xml | – ident: ref37 – ident: ref1 – ident: ref39 – ident: ref3 – ident: ref14 doi: 10.16947/fsmia.502293 – ident: ref5 – ident: ref23 doi: 10.7827/TurkishStudies.34 – ident: ref7 – ident: ref20 – ident: ref29 – ident: ref24 – ident: ref22 – ident: ref25 – ident: ref27 – ident: ref9 – ident: ref19 – ident: ref32 – ident: ref11 – ident: ref17 – ident: ref34 – ident: ref15 – ident: ref30 – ident: ref13 – ident: ref4 – ident: ref36 – ident: ref2 – ident: ref38 – ident: ref6 – ident: ref28 – ident: ref21 – ident: ref26 – ident: ref18 – ident: ref16 – ident: ref10 – ident: ref35 – ident: ref8 doi: 10.14222/Turkiyat480 – ident: ref12 – ident: ref33 – ident: ref31 |
| SSID | ssib050739429 ssj0002784154 |
| Score | 2.126859 |
| Snippet | İslâmiyet’in temel ögelerinden olan besmele, işlerin hayırla ile sona ermesi için mutlaka telaffuz edilmesi gerektiği söylenen ve Allah’ın rahmetinden yardım... İslâmiyet’in temel ögelerinden olan besmele, işlerin hayırla sona ermesi için mutlaka telaffuz edilmesi gerektiği söylenen ve Allah’ın rahmetinden yardım... |
| SourceID | doaj idealonline crossref |
| SourceType | Open Website Aggregation Database Enrichment Source Index Database |
| StartPage | 87 |
| SubjectTerms | basmala besmele besmelenâme besmelenāme Din Bilimleri divan poetry divan şiiri edebî türler literary genres turkish-islamic literature türk-i̇slâm edebiyatı |
| Title | Türk-İslâm Edebiyatında Besmelenâme Türü ve Besmele İçerikli Metinlerin Tasnifine Dair Bir Deneme |
| URI | http://www.idealonline.com.tr/IdealOnline/lookAtPublications/paperDetail.xhtml?uId=131896 https://doaj.org/article/e42e302d67f04da8b41f4a9bb9d73fba |
| Volume | 7 |
| hasFullText | 1 |
| inHoldings | 1 |
| isFullTextHit | |
| isPrint | |
| link | http://utb.summon.serialssolutions.com/2.0.0/link/0/eLvHCXMwrV07b9swECaKDEEzFE0fqNu0YIFMBdiI1IkUx7h2kBZ1JwfIRpAiCSix3cJ2A2Tpj-mSNd2z2T-sR0kOXKBAlw7SQB0k4u50dx94D0IOFQAUtuLMOXAMityxEkpgEaNhIbzzsskmHH2Rp2fw6bw43xr1lXLC2vbALeOOAoiQZ8JLFTPwtnTAI1jtnPYqj64JjTKdbYEp1KQinT9B5_gvNsdrzUg0IQsETRhHt8V6eY7G-WhZ-_clT2Wjf7inpov_HtmrPQZtbeeKLedz8pg86qJGetzudp88sPMnZHeTTvyUXIxXd_NLtr5dTFY_p3Tog6uv7XL9CwE37YfFNDkXfBJoIlzd0auwWabr29UNquHlpKajVP88SQWBdGwXszriVujA1nPax2uAZnEanpGzk-H4wynrpiiwiislWdTRS4wyhNAxSIfCkULLEnGxtMk5FzI4VQHCjArlBq7ysVIcEIZwmWk0CM_JzuzrLLwgNIYS3yCgjJUDn1rzAVJ7xZ0OpVWiR95tmGeqrsV4mnQxMQg1Gk4b5LRpOd0jh_fE39rOGn8n6ycp3JOkdtjNAiqJ6ZTE_EtJeuTtlgxN95suzMfB8Piz4WjXtHz5Pz70ijwUCZBzwYQ-IDvL-ffwGqOWpXvTKCjeRz-GvwF2_-7a |
| linkProvider | Directory of Open Access Journals |
| openUrl | ctx_ver=Z39.88-2004&ctx_enc=info%3Aofi%2Fenc%3AUTF-8&rfr_id=info%3Asid%2Fsummon.serialssolutions.com&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=T%C3%BCrk-%C4%B0sl%C3%A2m+Edebiyat%C4%B1nda+Besmelen%C3%A2me+T%C3%BCr%C3%BC+ve+Besmele+%C4%B0%C3%A7erikli+Metinlerin+Tasnifine+Dair+Bir+Deneme&rft.jtitle=Trabzon+ilahiyat+dergisi+%28Online%29&rft.au=Emrah+Bilgin&rft.date=2020-12-29&rft.pub=Trabzon+University&rft.issn=2651-4559&rft.eissn=2651-4567&rft.volume=7&rft.issue=2&rft.spage=87&rft.epage=117&rft_id=info:doi/10.33718%2Ftid.811235&rft.externalDBID=DOA&rft.externalDocID=oai_doaj_org_article_e42e302d67f04da8b41f4a9bb9d73fba |
| thumbnail_l | http://covers-cdn.summon.serialssolutions.com/index.aspx?isbn=/lc.gif&issn=2651-4559&client=summon |
| thumbnail_m | http://covers-cdn.summon.serialssolutions.com/index.aspx?isbn=/mc.gif&issn=2651-4559&client=summon |
| thumbnail_s | http://covers-cdn.summon.serialssolutions.com/index.aspx?isbn=/sc.gif&issn=2651-4559&client=summon |