Religia kontra medycyna w dialogu Jana z Bakova Sedlák povycvičený rozmlouvání s doktorem lékařským o moru maje (1582)

• Published in: Res Rhetorica Vol. 10; no. 1; pp. 34 - 52
• Main Author: Koczur-Lejk, Klaudia
• Format: Journal Article
• Language: English
• Published: Polskie Towarzystwo Retoryczne/ Polish Rhetoric Society 31.03.2023
• Subjects: argumentacja; dialog; mór; perswazja; piśmiennictwo czeskie XVI wieku
• ISSN: 2392-3113; 2392-3113
• DOI: 10.29107/rr2023.1.3

Celem artykułu jest prześledzenie argumentacji formułowanej w dialogu Jana z Bakova Sedlák povycvičený rozmlouvání s doktorem lékařským o moru maje (1582). W pierwszej części rozważań scharakteryzowano czołowe dzieła literatury staroczeskiej realizujące formę gatunkową dialogu. Następnie poruszono problematykę epidemii morowych w literaturze staroczeskiej. Na tym tle opisano rozmowę poduczonego chłopa z doktorem medycyny, która koncentruje się wokół problematyki zakaźności moru. Pierwszy z rozmówców twierdzi, że choroba nie jest zaraźliwa, a jej źródłem są grzechy, za które Bóg karze ludzi. W swoich wywodach opiera się na Piśmie Świętym. Drugi prezentuje odmienne stanowisko i stara się przekonać swego interlokutora, że mór może być przenoszony przez ludzi. Jego zdaniem przyczyna choroby tkwi w zainfekowanym powietrzu. Utwór to typowy dla piśmiennictwa staroczeskiego spór z układem ról, o charakterze dydaktycznym. Jeden z bohaterów wprowadza twierdzenia, drugi obala je i rozwija poglądy właściwe, tj. zgodne z intencją twórcy. W tym wypadku chłop stanowi maskę autora, jego wypowiedzi są dłuższe i autorytatywne. Z kolei lekarz to partner pouczany, który w finale odkrywa swój błąd i przyznaje rację oponentowi.