Modern, post-modern, küresel dönüşfim süreçlerinde dinin durumu: Din kuramlarına eleştirel katkı

• Published in: Külliye Vol. 3; no. 2; pp. 82 - 106
• Main Authors: Cizreli,Bahattin, Özyurt,Cevat
• Format: Journal Article
• Language: Turkish
• Published: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi 2022
• Subjects: Din Bilimleri; Edebiyat; Hukuk; Türk Dili; Ankara; Türkiye; sekülerleşme; Modemite; küreselleşme; post-modernite; din-toplum ilişkisi
• ISSN: 2717-7351

Sosyoloji literatüründe din olgusunu konu edinen çalışmaların odak noktası, modernleşme sürecinde geleneksel sosyal kuramlarda gerçekleşen köklü dönüşümler olmuştur. XIX. ve XX. yüzyıl sosyal bilimlerindeki egemen yaklaşım, din ile modemite arasında uzlaşma imkânı olmayan bir gerilim bulunduğunu varsaymaktadır. Bu varsayım, kısmî ve yüzeysel analizler üzerine temellendiği için sorunludur. Sosyal örüntülere değil görüntülere odaklanmak, din olgusunu merkeze alarak sosyal değişmeyi irdeleyen kimi yaklaşımların temel zaafı olmuştur. Ontolojik anlam arayışının ve güvenliğin kaynağı olan dinin diğer sosyal kurumlar gibi sosyal değişmeye bağlı olarak form değiştirmesi bir gerçekliktir. Bu gerçeklikten hareket ederek temsillerin değişimini değil de toplumsallığın son beş asırlık tarihindeki büyük dönüşümlerin dine/kutsala etkisini ve karşılaştığı reaksiyonları analiz etmek, sosyo-M ^ e l değişmenin yapısal özelliklerine ilişkin daha açıklayıcı bir kuramsal çerçeve sunar. Bu çalışmanın amacı, modernliğin başlangıcından itibaren hem din olgusunun dönüşümünün hem de dinin toplumsal dönüşümlere verdiği tepkinin ana hatlarını dönemsel olarak ortaya koyarak yeni kuramsal yaklaşımlara katkı sağlamaktır. Makalenin birinci kısmında radikal bir kültürel değişme olarak modemitenin, ikinci kısmında postmodemitenin, üçüncü kısmında ise küreselleşmenin etkileri karşısında dinin/kutsalm gösterdiği reaksiyonlar ele alınmaktadır. Son kısımda ise dinin/kutsalın değişimini açıklamaya çalışan kavramsallaştırmalann imkân ve sorunları tartışılmaktadır.