ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА 2015-2020 ЖЫЛДАР АРАЛЫҒЫНДА ЖҮРЕК-ТАМЫР АУРУЛАРЫНЫҢ ТАРАЛУЫ EPIDEMIOLOGY OF CARDIOVASCULAR DISEASES IN THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN FOR 2015-2020

• Published in: Наука и здравоохранение no. 5(25); pp. 70 - 77
• Main Authors: А.М., Маркабаева, А.С., Керимкулова, Р.Г., Нурпейсова, Ж.М., Жуманбаева, А.А., Мухамеджанова
• Format: Journal Article
• Language: Russian
• Published: 31.10.2023
• ISSN: 2410-4280
• DOI: 10.34689/SH.2023.25.5.009

Кіріспе: Қазақстан Республикасында халықтың аурушаңдылығы мен өлім-жітімнің жалпы құрылымында қан айналым жүйесінің аурулары жетекші орын алады. Қан айналым жүйесі ауруларының ішінде жүрек ишемиялық ауруы, артериялық гипертензия, мидың тамырлық зақымдануы жиі кездеседі. Зерттеудің мақсаты: Қазақстан Республикасында 2015-2020 жылдар аралығында қан айналым жүйесі және оның ішінде жүректің ишемиялық ауруы мен артериялық гипертензиядан сырқаттылық және өлім-жітім көрсеткіштерінің динамикасын бағалау. Материалдар мен әдістері: қан айналым жүйесінің аурулары және оның ішінде жүректің ишемиялық ауруы мен артериялық гипертензиядан сырқаттылық және өлім-жітім көрсеткіштерінің динамикасын бағалауда ҚазақстанРеспубликасы халқының денсаулығы және денсаулық сақтау ұйымдарының қызметі туралы жыл сайынғы статистикалық жинақтар қолданылды. Нәтижелер: 2008-2018 жылдар аралығында қан айналым жүйесі ауруларының таралу деңгейі 100 мың тұрғынға шаққанда 1204,3-тен 2755,4 жағдайға дейін 2,5 есеге жуық өсті. Осы сырқаттың аурушаңдық және өлім-жітім көрсеткіші еліміздің әр өңірінде әр түрлі: 2019 жылы қан айналым жүйесі ауруларының ең жоғары өлім-жітім көрсеткіші 100 мың адамға шаққанда Қарағанды облысында 325,47 жағдай тіркелді, ал республика бойынша осы жылы – 163,14 жағдай, екінші орында Шығыс Қазақстан облысы (255,81жағдай), үшінші орында – Батыс-Қазақстан облысы (209,45 жағдай). Халықтың аурушаңдылығы (100 мың адамға шаққанда алғаш рет тіркелген сырқаттар саны) 2019 жылы қан айналым жүйесі аурулары Республикада 2811,7 жағдайды құраса, аймақтар бойынша алғашқы орында Алматы қаласы – 3758,3, екінші орында Шымкент қаласы 3418,6 және Шығыс Қазақстан облысы 3406,5, үшінші орында Ақмола облысы 3099,7 және Жамбыл облысында 3008,2 жағдай. Қан қысымының жоғарылауы бойынша 2019 жылы Республикадағы (орташа 2016,6 жағдай) ең жоғары көрсеткішті Ақмола облысы берді – 2858,5 жағдайды болса, миокард жіті инфаркті бойынша ең жоғары көрсеткіш – Шымкент қаласында 166,1 жағдай. Артериялық гипертензиямен өмірінде алғаш сырқаттану деңгейі еліміз бойынша 2015 жылдан 2020 жыл аралығында 1433,7 жағдайға дейін жоғарылауы байқалады. Сонымен қатар ЖИА, жіті миокард инфаркті, ми тамырларының аурулары сәйкесінше 2015 -2020 жылдары келесідей болды: 470,7-604,2; 65,9-127,6; 458,4-433,7; Қорытынды: Шетелдік және отандық ғалымдар жүргізген клиникалық зерттеулер адекватты терапия, позитивті мотивация және науқастың өз ауруын жеңудегі орасан зор еңбегі кезінде артериялық гипертензия науқастарының өмірлік болжамы мен өмір сүру жақсарту мүмкіндігін көрсетеді; алдын алуда үлкен рөл артериялық гипертензиясы бар науқастарды оқытудың терапевтік мектептеріне – «Артериялық гипертония мектептеріне» беріледі. Біздің елімізде артериялық гипертензияның жоғары таралуын және оның асқынулардың дамуындағы рөлін ескере отырып, артериялық гипертензиямен ауыратын науқастарға медициналық көмек көрсетуді, оның ішінде осы науқастарға ауруды басқару бағдарламасын енгізгеннен кейін, аурудың ерте кезеңдерінде анықтауды, дәрігерлердің қан айнылм жүйесі қаупінің дәрежесін дұрыс бағалауын және алдын алу шараларын уақтылы жүргізуді зерттеу үлкен маңызға ие. Introduction:In the general structure of morbidity and mortality of the population in the Republic of Kazakhstan, diseases of the circulatory system occupies a leading position. Among them, coronary heart disease, arterial hypertension, vascular lesions of the brain are more common. The purpose of the study: to assess the dynamics of morbidity and mortality from diseases of the circulatory system, including from coronary heart disease and arterial hypertension in the Republic of Kazakhstan for 2015-2020. Materials and methods: in assessing the dynamics of morbidity and mortality from diseases of the circulatory system, including from coronary heart disease and arterial hypertension, annual statistical collections on the health of the population of the Republic of Kazakhstan and the activities of healthcare organizations were used. Results: In the period from 2008 to 2018, the prevalence of diseases of the circulatory system increased almost 2.5 times from 1204.3 to 2755.4 cases per 100 thousand population. The morbidity and mortality rate from this disease varies in the regions of the country: in 2019, the Karaganda region recorded the highest mortality rate from diseases of the circulatory system per 100 thousand people, 325.47 cases, and in the Republic this year this indicator amounted to 163.14 cases, in second place East Kazakhstan region (255.81 cases), in third-Western Kazakhstan region (209.45 cases). The incidence of the population (the number of newly registered diseases per 100 thousand people) in 2019, diseases of the circulatory system in the Republic amounted to 2811.7 cases, by region, the first place is occupied by the city of Almaty-3758.3, the second place is taken by the city of Shymkent - 3418.6 and the East Kazakhstan region-3406.5, the third place is Akmola region-3099.7 and Zhambyl region-3008.2 cases. The incidence rate of the population with newly diagnosed arterial hypertension in the country from 2015 to 2020 increased to 1,433.7 cases, including this indicator of coronary heart disease, acute myocardial infarction, cerebral vascular diseases were as follows in 2015-2020, respectively: 470,7-604,2; 65,9-127,6; 458,4-433,7; Conclusion: Clinical studies conducted by foreign and domestic scientists show the possibility of improving the life prognosis and survival of patients with hypertension with adequate therapy, positive motivation and the patient's tremendous work to overcome his own illness; a major role in prevention is given to therapeutic schools of teaching patients with hypertension - " schools of arterial hypertension. Given the high prevalence of hypertension in our country and its role in the development of complications, it is of great importance to study the provision of medical care to patients with hypertension, including the identification of patients with hypertension in the early stages of the disease after the introduction of a disease management program, the correct assessment by doctors of the risk of coronary heart disease and timely preventive measures. Введение: В общей структуре заболеваемости и смертности населения в Республике Казахстан болезни системы кровообращения занимает лидирующие позиции. Среди них чаще встречаются ишемическая болезнь сердца, артериальная гипертензия, сосудистые поражения головного мозга. Цель исследования: оценка динамики показателей заболеваемости и смертности от болезней системы кровообращения, в том числе от ишемической болезни сердца и артериальной гипертензии в Республике Казахстан за 2015-2020 годы. Материалы и методы: в оценке динамики показателей заболеваемости и смертности от болезней системы кровообращения, в том числе от ишемической болезни сердца и артериальной гипертензии использованы ежегодные статистические сборники о здоровье населения Республики Казахстан и деятельности организаций здравоохранения Результаты. В период с 2008 по 2018 годы уровень распространенности заболеваний системы кровообращения вырос почти в 2,5 раза с 1204,3 до 2755,4 случаев на 100 тыс. населения. Показатель заболеваемости и смертности от данного заболевания в регионах страны разный: в 2019 году в Карагандинской области зафиксировано самый высокий показатель смертности от болезней системы кровообращения на 100 тыс. человек 325,47 случаев, а по Республике в этом году этот показатель составил 163,14 случаев, на втором месте Восточно – Казахстанская область (255,81 случаев), на третьем-Западная -Казахстанская область (209,45 случаев). Заболеваемость населения (количество впервые зарегистрированных заболеваний на 100 тыс. человек) в 2019 году заболевания системы кровообращения составили в Республике 2811,7 случаев, по регионам первое место занимает город Алматы-3758,3, второе место-город Шымкент - 3418,6 и Восточно-Казахстанская область-3406,5, третье место-Акмолинская область-3099,7 и Жамбылская область-3008,2 случаев Показатель заболеваемости населения с впервые установленной артериальной гипертензией по стране с 2015 по 2020 годы повысился до 1433,7 случаев, в том числе данный показатель ишемической болезни сердца, острого инфаркт миокарда, заболевания сосудов головного мозга были следующими в 2015-2020 годах соответственно: 470,7-604,2; 65,9-127,6; 458,4-433,7; Выводы. Клинические исследования, проведенные зарубежными и отечественными учеными, показывают возможность улучшения жизненного прогноза и выживаемости пациентов с артериальной гипертензией при адекватной терапии, положительной мотивации и огромной работе пациента по преодолению собственной болезни; большую роль в профилактике отводится терапевтическим школам обучения пациентов с АГ. Учитывая высокую распространенность артериальной гипертензии в нашей стране и ее роль в развитии осложнений, большое значение имеет изучение оказания медицинской помощи больным с артериальной гипертензией, в том числе выявление больных с артериальной гипертензией на ранних стадиях заболевания после внедрения программы управления заболеванием, правильная оценка врачами степени риска ишемической болезни кровообращения и своевременное проведение профилактических мероприятий.